„Cenny motyw” to druga odsłona kryminalnego cyklu z prywatną detektywką Celiną Stefańską w roli głównej. W poprzedniej „Kopii doskonałej” autorka zabrała czytelników do Francji, teraz funduje nam wycieczkę do Pragi. Są to wyprawy ściśle tematyczne, z historią sztuki na pierwszym planie. W nowej powieści możemy też liczyć na kontynuację kwestii związanych z życiem prywatnym protagonistki. Rogala podsuwa swojej bohaterce tropy w sprawie śmierci jej rodziców. Czy tym razem Stefańska odnajdzie mordercę?
To pierwszy z dwóch wątków, na których opiera się konstrukcja fabuły. Organom wymiaru sprawiedliwości kiepsko idzie wyjaśnianie tej zagadki, więc winny bezkarnie chodzi na wolności. Dla Celiny to wielka zadra. Postanawia zatem wziąć sprawy w swoje ręce. W tym celu jedzie do Pragi na spotkanie z pewnym jubilerem i rzeczoznawcą biżuterii. Dostarczone przez niego informacje rzucają nowe światło na tajemnicę śmierci Stefańskich.
Druga kwestia to sprawa Aleksandry Jaworskiej, której zwłoki zostają znalezione w mieszkaniu na warszawskim Ursynowie. Z początku zbrodnia jawi się jako odprysk błahych perypetii damsko-męskich, od których puchną kroniki kryminalne. O morderstwo policja oskarża kochanka Jaworskiej, a jednocześnie jej sąsiada z tej samej klatki schodowej – Macieja Orłowskiego.
Zdradzona żona Orłowskiego, Liliana, próbuje ratować z opresji wyrodnego żonkosia i zatrudnia Celinę Stefańską. Liczy, że zaangażowanie i talent początkującej prywatnej śledczej pozwolą wyciągnąć ślubnego z aresztu.
Rogala stworzyła ciekawą i niejednoznaczną protagonistkę. Bohaterka przechodzi w powieści przemianę: z rozedrganej neurotyczki, w twardo stąpającą po ziemi panią detektyw. Prowadzone przez nią śledztwo, wraz z kolejnymi twistami fabularnymi, znacznie się komplikuje. Z czasem też oba wątki płynnie zaczynają się sprzęgać.
Ważną rolę w powieściach o Celinie Stefańskiej odgrywają dzieła sztuki. W „Kopii doskonałej” bohaterka tropiła skradziony obraz Józefa Pankiewicza, zaś w „Cennym motywie” rolę języczka u wagi zyskuje biżuteria antykwaryczna. Na zaznaczenie zasługuje precyzyjny sposób, w jaki pisarka opracowała zagadnienia dotyczące zabytkowych klejnotów i rynku sztuki rękodzielniczej.
Stworzeni przez Rogalę bohaterowie to czasem merkantylni kolekcjonerzy, w których chęć posiadania drogocennego pierścionka wyzwala mordercze instynkty. Innym razem trafiamy na prawdziwych pasjonatów, którzy z iście nabożnym stosunkiem obchodzą się z artefaktami w rodzaju naszyjnika, broszki czy bransolety.
Autorka porusza również mało znane opinii publicznej kulisy handlu dziełami sztuki, w tym wątpliwej moralnie działalności lombardów antykwarycznych, żerujących na naiwności swoich klientów. Lektura na każdym kroku dostarcza dowodów, że proces twórczy został podbudowany solidnym researchem.
Równie porządnie pisarka opracowała topografię miejsc, w których osadza akcję. Bohaterowie, a wraz z nimi czytelnicy, po stolicy Polski i Czech poruszają się płynnie i swobodnie. Lektura obfituje w liczne nazwy ulic, placów, secesyjnych zabytków czy opisy tras środków komunikacji miejskiej.
W powieści znajdziemy też nawiązania do współczesnych wydarzeń, na przykład w postaci policjantów ze zgryzotą oglądających i komentujących mecze polskiej reprezentacji na ubiegłorocznym mundialu w Rosji. Chociaż taki Xavier, czyli mający francuskie korzenie podkomisarz Ksawery Perrault, może przynajmniej napawać się sukcesem reprezentacji trójkolorowych sięgających po puchar. Gorzej z polskimi kibicami...
Małgorzata Rogala
„Cenny motyw”
Czwarta Strona Kryminału
Poznań, 2019
329 s.
