Bohaterscy patrioci z narażeniem życia wykradający sekrety wrogów ojczyzny, a z drugiej strony koniunkturaliści cynicznie sprzedający rodaków okupantom. O różnych wyborach życiowych kilkudziesięciu Polaków pracujących dla tajnych służb krajowych i zagranicznych pisze Przemysław Słowiński.

Autor to z wykształcenia prawnik, a z zamiłowania historyk. Na swoim koncie ma już kilkanaście publikacji, głównie biograficznych. Do Bohaterów i zdrajców Słowiński wybrał sylwetki dwudziestu pięciu Polaków, którzy trudnili się szpiegostwem.

Autor w telegraficznym wręcz skrócie omówił zarówno oficerów wywiadu, jak również agentów pracujących głównie dla polskich służb. Wielu z naszych rodaków decydowało się na współpracę z wywiadami: radzieckim, niemieckim, amerykańskim czy brytyjskim. Obok tych powszechnie znanych jak Ryszard Kukliński, Marian Zacharski, czy Gromosław Czempiński, Słowiński przybliżył postacie już zapomniane - Izabelli Horodeckiej, czyli konspiracyjnej „Teresy”, wykonującej wyroki śmierci na szmalcownikach i zdrajcach, czy Kazimierza Leskiego, który niczym Hans Kloss wykradał tajemnice Wehrmachtu.

Pojawiają się również tytułowi zdrajcy - Feliks Dzierżyński - krwawy oprawca z Czeka, wykonujący krecią robotę w Radiu Wolna Europa Andrzej Czechowicz czy Helena Mathea-Służewska, która pomagała Gestapo w likwidacji polskiej konspiracji na Górnym Śląsku.

Publikacja systematyzuje dostępną już wiedzę na temat omówionych bohaterów. Pewnie ze względu na ograniczoną objętość książki autor mógł każdej postaci poświęcić zaledwie kilkanaście stron. Oczywiście nie wyczerpało to zagadnienia. Wszystkim wspomnianym w Bohaterach i zdrajcach osobom można by dedykować odrębną monografię.

Słowiński przedstawione życiorysy wzbogacił licznymi dygresjami o wszelakich formacjach wywiadowczych oraz o przeprowadzonych przez nie operacjach specjalnych. Autor nie ustrzegł się niestety powszechnie popełnianego błędu polegającego na wymiennym stosowaniu terminu „agent” i etykietowaniu nim zarówno osób współpracujących z wywiadem, jak też zawodowych oficerów, którzy agentami przecież nie byli.

Bohaterowie i zdrajcy to ciekawa, przystępnie napisana, choć niezbyt dogłębna lektura dla chcących zgłębić tematykę polskiego szpiegostwa.

Przemysław Słowiński

Bohaterowie i zdrajcy. Polacy w służbach różnych wywiadów

Videograf

Chorzów, 2012

344 s.